Czytając artykuł o symbolice choinki dowiedzieliśmy się, że strojenie bożonarodzeniowego drzewka jest dość młodym zwyczajem, kultywowanym w Polsce od ok. XIX wieku. W tym momencie nasuwa się pytanie: co było wcześniej? Czy w domach naszych przodków nie było świątecznych ozdób? W takim razie co zapewniało tę doskonale nam dziś znaną, magiczną atmosferę? Czy starsze pokolenia musiały obejść się jedynie urokami zimy za oknem przy wigilijnej kolacji?
Podłaźniczka – prekursorka choinki
Zanim powszechnym symbolem Bożego Narodzenia w naszym kraju stała się choinka, Polacy przystrajali świątecznie podłaźniczkę. Co to takiego? Można powiedzieć, że babcia choinki – czubek lub gałązka sosny, świerku lub jodły, wieszana pod sufitem. Inna nazwa podłaźniczki to podłaźnik, juta, sad rajski, boże drzewko albo wiecha. Zwyczaj ten występował głównie w południowej Polsce – na Dolnym i Górnym Śląsku, w Beskidach, Małopolsce i na Podhalu. W tych regionach najpóźniej zaakceptowano tradycję strojenia choinki – w latach 20 XX wieku.
Słowianie
Wiemy już, że juta jest poprzedniczką choinki. Natomiast poprzednikiem Bożego Narodzenia dla ludów Słowiańskich jest Święto Godowe, którego pierwotnym symbolem była podłaźniczka. Święto Godowe, inaczej Szczodre Gody, Szczodruszka, Hody lub Kolęda to celebracja przesilenia zimowego. Słowianie, jak również inne starożytne ludy, czcili ten okres jako tryumf światła – od 22 grudnia dzień się wydłuża a noc skraca. Jako, że napawało to ludzi optymizmem, nadzieją i radością - wiele ludów organizowało w tym okresie huczne obchody narodzin nowego Słońca – dla Rzymian były to Saturnalia, dla Słowian właśnie Szczodre Gody.
Tryumf światła nad ciemnością
W dzisiejszych czasach nie jesteśmy tak połączeni z naturą jak nasi przodkowie. Dziś, dla większości z nas, przesilenie zimowe to jedynie początek kalendarzowej zimy. Pomimo tego, koniec grudnia to wciąż powód do świętowania – niezależnie od nazewnictwa. Kiedy na ziemie polskie zaczęło wkraczać chrześcijaństwo, Szczodre Gody stopniowo zaczęły ustępować miejsca Bożemu Narodzeniu. Kultywowanym dotychczas tradycjom nadano inną interpretację, odchodząc od kultu solarnego. Miejsce Słońca i związanych z nim bóstw – Swarożyca, Dadźboga i Swaroga, zajął Jezus Chrystus.
Podłaźniczka – symbol życia
W Święto Godowe, gospodarz domu wybierał się do lasu – mrocznego, nieznanego i magicznego świata, zamieszkiwanego przez złe duchy i demony – jak uważali Słowianie. 'Wykradał' stamtąd fragment wiecznie zielonego drzewka, który symbolizował w ten sposób życie, odradzanie i szeroko pojęte szczęście. Brzmi znajomo? Tym samym wartościom przyświeca dzisiaj świąteczna choinka!
Następnie gospodarz wracał do domu i wieszał gałązkę pod sufitem izby. Zdobiono ją jabłkami, orzechami, wypiekami – wszystkie elementy znamy jako współczesne ozdoby choinkowe.Na podłaźniczce wieszano również wstążki, barwne bibułki, świeczki oraz światy - kolorowe, okrągłe opłatki. Wiechę ściągano wraz z zakończeniem zimowego święta. Jej pokruszone kawałki dodawano do paszy dla zwierząt – zapewniając im zdrowie; oraz rozrzucano po polu – gwarantując gospodarstwu urodzajne zbiory.
Dziś podłaźniczkę możemy zobaczyć częściej w muzeum etnograficznym, niż w świątecznie udekorowanym mieszkaniu. Warto jednak pamiętać o tym pięknym zwyczaju naszych przodków. Przykład bożego drzewka pokazuje nam, jak bogata jest nasza kultura; jak nasze tradycje ewoluowały i scalały się z innymi tradycjami, tworząc znaną nam dziś rzeczywistość.
